Του Μάνου Παπαντωνάκη*
Η νέα ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας, επεξεργάζεται την εκ βάθρων αλλαγή του ασφαλιστικού συστήματος της χώρας, εστιάζοντας, όπως ισχυρίζεται η σημερινή Κυβέρνηση, στην άρση των αδικιών του νόμου Κατρούγκαλου, με αλλαγές που θα επηρεάσουν εκατομμύρια ασφαλισμένους και συνταξιούχους.
Αρχικά θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι ο νόμος Κατρούγκαλου, κινήθηκε σε τρεις βασικούς άξονες, πάνω στους οποίους θεμελιώθηκε όλο το νομοθέτημα του ασφαλιστικού συστήματος.
Ο πρώτος άξονας περιλαμβάνει την υπαγωγή όλων των ασφαλισμένων σε ένα νέο ενιαίο φορέα (Ε.Φ.Κ.Α.), ο δεύτερος βασίζεται στον υπολογισμό εισφορών με ενιαίο τρόπο για όλους, δηλαδή, βάσει του εισοδήματος κάθε εργαζόμενου και ο τρίτος, επιχειρεί να καταργήσει κάθε διάκριση παλαιού – νέου ασφαλισμένου.
Τι έκρινε τελικά αντισυνταγματικό το ΣτΕ;
Η Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματική, την ρύθμιση του νόμου 4387/2016, που αφορά στο ποσοστό εισφορών των ελεύθερων επαγγελματιών, δηλαδή το 20% επί των αποδοχών τους, ως άνιση, σε σχέση με το αντίστοιχο ποσοστό μισθωτών, που διαμορφώθηκε στο 6%. Δεν έλαβε όμως υπόψη της, το νέο μειωμένο ποσοστό του 13%, όπως αυτό διαμορφώθηκε με το νόμο 4578/2018 και ισχύει σήμερα, καθώς και το γεγονός ότι οι μισθωτοί καταβάλουν το ποσοστό που τους αναλογεί (20% ο κλάδος σύνταξης) σε 14 μισθούς και όχι σε 12, όπως οι ελεύθεροι επαγγελματίες.
Επίσης, αντισυνταγματικό κρίθηκε το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων, καθώς το ΣτΕ δεν δέχθηκε την κλιμάκωση που προβλέπει ο νόμος Κατρούγκαλου, βάσει του οποίου ευνοούνται συνταξιούχοι με χαμηλές συντάξιμες αποδοχές, δηλαδή η μεσαία τάξη. Επί της ουσίας, δηλαδή, έκρινε ότι δεν έχει επιτευχθεί η αναλογικότητα εισφορών και παροχών για όλους τους ασφαλισμένους.
Σύμφωνα με το ΣτΕ, δεν φαίνεται να έχει επιτευχθεί, η αρχή της ισότητας μεταξύ ασφαλισμένων, αφού οι πλέον αδικημένοι είναι οι υψηλόμισθοι ιδιωτικού τομέα, που έχουν διανύσει πάνω από 30 έτη εργασιακού βίου και το ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξής τους περιορίζεται κάτω από το 80%, όπως επίσης αδικημένοι είναι και όσοι λαμβάνουν ακόμα σήμερα δώρα και επιδόματα αδείας, καθώς καταβάλλουν εισφορές για 14 μισθούς.
Τέλος αντισυνταγματικός κρίθηκε ο τρόπος υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων που εκδίδονται βάσει του νόμου Κατρούγκαλου, καθώς δεν βασίστηκαν σε σωστές αναλογιστικές μελέτες.
Πως προτίθεται να αντιμετωπίσει τις αποφάσεις του ΣτΕ η νέα ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας
Οι οποιεσδήποτε παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, θα πρέπει να κινηθούν στη βάση της αρχής της ισότητας μεταξύ των ασφαλισμένων και σίγουρα με τρόπο που δεν θα επηρεαστεί η αρχή της αναλογικότητας υπολογισμού εισφορών για όλους τους ασφαλισμένους και θα επιτευχθεί επιπρόσθετα η αναλογικότητα εισφορών και παροχών.
Επιπρόσθετα θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το «μήνυμα» των δανειστών, ότι θα πρέπει να εφαρμοστούν οι αποφάσεις του ΣτΕ ναι μεν, αλλά χωρίς να προκληθεί έλλειμμα στο ασφαλιστικό σύστημα, καθώς σε διαφορετική περίπτωση θα προκύψουν περικοπές συντάξεων ή αυξήσεις εισφορών.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Σάββα Ρομπόλη, η μείωση των εισφορών των ελευθέρων επαγγελματιών το καλοκαίρι του 2019, από το 20% στο 13%, επιτυγχάνει το ουδέτερο δημοσιονομικό αποτέλεσμα που απαιτούν οι δανειστές, και ταυτόχρονα την αναλογικότητα εισφορών και παροχών. Για τους μισθωτούς, βέβαια, οι οποίοι καταβάλλουν εισφορές για 14 μήνες, δεν μπορεί να επιτευχθεί η αναλογικότητα εισφορών και παροχών. Αυτό που προτείνεται από τον κ. Ρομπόλη είναι η αύξηση των συντελεστών αναπλήρωσης για όσους έχουν διανύσει πάνω από 28 έτη στον ασφαλιστικό τους βίο.
Ωστόσο καθημερινά διαρρέονται πληροφορίες που θέλουν την επιστροφή -εν μέρει- στο παλαιό καθεστώς υπολογισμού εισφορών για τους ελεύθερους επαγγελματίες, βάσει τεκμαρτών αποδοχών και όχι πραγματικών και μάλιστα με υψηλότερη κατώτατη βάση υπολογισμού. Και λέμε εν μέρει, καθώς δεν θα λαμβάνονται υπόψη τα έτη ασφάλισης για να καταταχθεί κάποιος ασφαλισμένος σε μία ασφαλιστική κλάση. Συνεπώς, ακόμα και ο ασφαλισμένος με 35 έτη θα μπορεί να καταταχθεί στην πρώτη ασφαλιστική κλάση, η οποία μάλιστα από τα 185 ευρώ που είναι σήμερα, θα αυξηθεί στα 220 – 230 ευρώ το μήνα.
Με αυτόν τον τρόπο η ηγεσία του Υπουργείου Εργασίας φαίνεται να επιλέγει να λύσει το πρόβλημα της εφαρμογής της απόφασης του ΣτΕ για αύξηση των ποσοστών αναπλήρωσης σε όσους έχουν διανύσει πάνω από 30 έτη ασφαλιστικού βίου, ισχυριζόμενη, ότι θα οδηγήσει σε αύξηση συντάξεων.
Προφανώς και ο νέος τρόπος υπολογισμού ασφαλιστικών εισφορών θα ευνοήσει ασφαλισμένους με ετήσιο εισόδημα άνω των 30.000 ευρώ, καθώς αυτοί θα καταβάλουν χαμηλότερες ασφαλιστικές εισφορές, ενώ οι μεσαίας κατηγορίας αυτοαπασχολούμενοι (υπενθυμίζουμε ότι το 90% των ασφαλισμένων δηλώνει 10.000 έως 30.000 ευρώ ετήσιο εισόδημα), θα καταβάλουν παραπάνω χρήματα.
Τι θέλει να κάνει τελικά το Υπουργείο Εργασίας;
Ο κ. Βρούτσης απαντώντας σε κοινοβουλευτική ερώτηση για τα μέτρα στήριξης των επαγγελματιών που επλήγησαν από την κατάρρευση της Thomas Cook, υπεραμύνεται του νόμου Κατρούγκαλου σχετικά με τη σύνδεση καταβολής εισφορών – εισοδήματος. Συγκεκριμένα αναφέρει: «ως βάση υπολογισμού των ασφαλιστικών εισφορών λαμβάνεται το πραγματικό εισόδημα των ασφαλισμένων, με αποτέλεσμα οι ελεύθεροι επαγγελματίες να καταβάλλουν τις ασφαλιστικές εισφορές που ανταποκρίνονται πραγματικά στις οικονομικές τους δυνατότητες. Με τη διασύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών με το εισόδημα διασφαλίζεται η δίκαιη κατανομή των ασφαλιστικών βαρών ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του καθενός, ενώ περαιτέρω εγκαθιδρύεται ο σύνδεσμος μεταξύ εισοδήματος, ασφαλιστικών εισφορών και συνταξιοδοτικών παροχών».
Ωστόσο εκ διαμέτρου αντίθετη ήταν η τοποθέτηση του Υφυπουργού κ. Μηταράκη, ο οποίος προαναγγέλλει επαναφορά των ασφαλιστικών κλάσεων για τους ελεύθερους επαγγελματίες και άρα, αποσύνδεση των εισφορών από το πραγματικό εισόδημα του αυτοαπασχολούμενου. Παράλληλα όπως δήλωσε, για τους αγρότες θα διατηρηθεί ο υπολογισμός βάσει εισοδήματος, διαδικασία μάλιστα που όχι μόνο δεν κρίθηκε αντισυνταγματική από το ΣτΕ, αλλά ανατρέπει και την εγκυρότητα του νόμου καθώς το ΣτΕ αποφάνθηκε ότι οι εισφορές καλώς υπολογίζεται βάσει του πραγματικού εισοδήματος ενιαία για όλους, γεγονός που αναγνωρίζεται και από τον Υπουργό Εργασίας κ. Βρούτση!
Φαίνεται πάντως το Υπουργείο Εργασίας παλινωδεί, στην προσπάθειά του -όπως ισχυρίζεται η ηγεσία του- να καταστήσει το ασφαλιστικό σύστημα βιώσιμο και ευνοϊκότερο για τους ασφαλισμένους αλλά δυστυχώς όμως το βάρος θα πέσει στους συνήθεις ύποπτους μικρομεσαίους ελεύθερους επαγγελματίες οι οποίοι θα κληθούν και πληρώσουν το μάρμαρο της ασυνεννοησίας και της πολιτικής βούλησης για ελάφρυνση των μεγάλων εισοδημάτων.
*Μάνος Παπαντωνάκης, πρώην ελεγκτής ασφάλισης μισθωτών (τ. Ι.Κ.Α.)