Ποιοι συντελεστές ΦΠΑ μπορούν να μειωθούν μετά την απόφαση της Ε.Ε.

Το δρόμο για τις «οριζόντιες» μειώσεις ακόμη και πριν από την εφαρμογή της το 2025 ανοίγει η οδηγία της Ε.Ε. που συμφωνήθηκε την Τρίτη στο ECOFIN για το καθεστώς ΦΠΑ μετά από 2,5 χρόνια διαβούλευσης.

Το ελληνικό πρόγραμμα μείωσης των φόρων, λόγω κορονοϊού δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός της παρούσας κοινοβουλευτικής περιόδου. Το κυβερνών κόμμα είχε δεσμευτεί μεταξύ άλλων και για τη μείωση του βασικού και του μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες. Δηλαδή ο βασικός συντελεστής θα μειωθεί από το 24% στο 22%, ενώ ο μειωμένος από το 13% στο 11%. Η φιλόδοξη αυτή εξαγγελία απαιτεί πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο περίπου 3,5 δισ. ευρώ, ο οποίος είναι δύσκολο να βρεθεί από το 2023, οπότε θα επανέλθουν και οι δημοσιονομικοί στόχοι για όλα τα κράτη-μέλη, με την Ελλάδα να πρέπει να γυρίσει ξανά στην παραγωγή πρωτογενών πλεονασμάτων.

Εξαιρέσεις

Η νέα Οδηγία, όπως ανακοινώθηκε, καθιστά μια οριζόντια μείωση ΦΠΑ πιο φθηνή, αφού αποκλείει τη μείωση του έμμεσου φόρου σε όσα προϊόντα και υπηρεσίες επιβαρύνουν το περιβάλλον. Η συνθήκη αυτή αποκλείει από μελλοντικές μειώσεις όλα τα ορυκτά καύσιμα, κάνοντας τη δημοσιονομική επιβάρυνση από τη μείωση οριζόντια ΦΠΑ μικρότερη.

Μια δεύτερη άμεση βοήθεια στην οριζόντια μείωση συντελεστών προκύπτει από το ότι μέσω της Οδηγίας ενθαρρύνονται οι μειώσεις ΦΠΑ σε προϊόντα και υπηρεσίες που συμβάλλουν στην πράσινη μετάβαση, επιτρέποντας στην ουσία χαμηλότερους συντελεστές ή ακόμη και εξαίρεση από ΦΠΑ των ηλεκτρικών οχημάτων, του εξοπλισμού ηλεκτροκίνησης ΑΠΕ, της αντικατάστασης συστημάτων θέρμανσης και ψύξης με άλλους περιβαλλοντικά πιο φιλικούς. Η Ελλάδα, που βρίσκεται ακόμη πίσω σε ό,τι αφορά την προσπάθεια μείωσης των ρύπων του θερμοκηπίου, θα μπορεί μέσω του ΦΠΑ να επιδοτεί με φορολογικά κίνητρα τις αλλαγές ρυπογόνων συσκευών με άλλες, φιλικές στο περιβάλλον.

Στήριξη

Παράλληλα, επιτρέπει τη χρήση μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ στο 5%, δίνοντας τη διέξοδο στην οριστική ευνοϊκή φορολόγηση του τουρισμού, της εστίασης και των μεταφορών. Οι κλάδοι αυτοί, ως γνωστόν, βρίσκονται προς το παρόν (και μάλλον θα συνεχίσουν να βρίσκονται για άλλα δύο χρόνια) σε ευνοϊκό καθεστώς ΦΠΑ, που θεσπίστηκε ως έκτακτο μέτρο τον Ιούνιο του 2020 μέχρι το 2025, για να ικανοποιηθεί και το αίτημα των επαγγελματιών του χώρου με έναν μειωμένο συντελεστή στο 5%.

Προϋπόθεση όλων των παραπάνω είναι να μειωθεί στο μισό το κενό ΦΠΑ, το οποίο σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2019 (όταν η αγορά λειτουργούσε κανονικά χωρίς περιορισμούς) έφτανε τα 5,3 δισ. ευρώ. Η μείωση της φοροαπαοφυγής, σε συνδυασμό με τη συνέχιση της αναπτυξιακής δυναμικής της οικονομίας με τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, θα δώσει και τον δημοσιονομικό χώρο που είναι απαραίτητος για προχωρήσουν οι αλλαγές αυτές.

Αμεσα κέρδη σε Υγεία, νησιά, ακίνητα, πρωτογενή παραγωγή

Στα άμεσα κέρδη της νέας Οδηγίας για τον ΦΠΑ, κι αυτό για το οποίο διαπραγματεύτηκε και κέρδισε η Ελλάδα, είναι η πρόταση της κυβέρνησης για τη μόνιμη μείωση του ΦΠΑ σε πέντε ελληνικά νησιά (Χίος, Λέρος, Σάμος, Κως και Λέσβος) όσο λειτουργούν σε αυτά δομές αιτούντων άσυλο. Μέχρι σήμερα οι χαμηλοί συντελεστές ΦΠΑ συνέχισαν να ισχύουν με διαδοχικές εξαμηνιαίες εγκρίσεις. Σε αυτό το καθεστώς θα συνεχίσουν να πορεύονται και το επόμενο διάστημα μέχρι και το 2025, οπότε θα κλειδώσουν μόνιμα σε χαμηλά επίπεδα. Με άλλα λόγια, ο βασικός συντελεστής ΦΠΑ θα παραμείνει στο 17% αντί να αυξηθεί στο 24%, ο μειωμένος στο 9% αντί 13% και ο υπερμειωμένος στο 5% αντί 6% για την υπόλοιπη Ελλάδα.

Στα κέρδη πρέπει να προσμετρηθεί και η δυνατότητα παράτασης της αναβολής του ΦΠΑ 24% για τα ακίνητα αντί μέχρι το τέλος του 2022, όπως έχει θεσμοθετηθεί , μέχρι και το τέλος του 2024, με προοπτική την οριστική κατάργηση ή την επιβολή ενός ΦΠΑ στο 5% από το 2025.

Αγρότες

Σημαντική είναι και η συμφωνία για τη δυνατότητα χαμηλού συντελεστή ΦΠΑ σε βαμβάκι, αγροτικά μηχανήματα και λοιπά βασικά αγροτικά είδη, όταν οι δημοσιονομικές συνθήκες το επιτρέψουν. Η δυνατότητα αυτή αποσυμπιέζει το κόστος παραγωγής, που έχει αυξηθεί υπέρμετρα στην πρωτογενή παραγωγή, κάτι που περνά και τις τιμές λιανικές στη σημερινή κρίσιμη συγκυρία των συνεχών ανατιμήσεων σε καύσιμα και πρώτες ύλες.

Επίσης, με σχετική εισήγηση υπήρξε συμφωνία για μειωμένους συντελεστές ΦΠΑ σε ιατρικά είδη (χειρουργικές μάσκες, βοηθήματα αναπήρων) και live streaming μεταδόσεων κάθε είδους. Συγκεκριμένα, δίνεται δυνατότητα εφαρμογής μειωμένων συντελεστών σε ηλιακά πάνελ, βρεφικές πάνες, μάσκες χειρουργικές, υπηρεσίες live streaming θεαμάτων, καθώς και απαλλαγή ΦΠΑ σε είδη και υπηρεσίες πρώτης ανάγκης, καθώς και ιατρικό εξοπλισμό και αναπηρικά είδη.

Φυσικές καταστροφές

Τέλος, συμφωνήθηκε να παύει ο υπολογισμός ΦΠΑ σε περιοχές οι οποίες βρίσκονται σε έκτακτες συνθήκες (π.χ. παρατεταμένη ξηρασία) και φυσικές καταστροφές (σεισμοί , πλημμύρες ή πυρκαγιές). Αυτό που συμφωνήθηκε είναι ότι σε περιπτώσεις κρίσεων, φυσικών καταστροφών ή πανδημιών η κυβέρνηση έχει τη δυνατότητα να αποφασίζει για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα την απαλλαγή συγκεκριμένων προϊόντων και υπηρεσιών από τον ΦΠΑ.